Hoogwater is een natuurlijke, door grote neerslaghoeveelheden veroorzaakte waterstandsvariatie in stromende wateren die kan worden teweeggebracht door verschillende weersomstandigheden en eigen is aan een rivier. Wanneer de mens en zijn gebruiksfuncties de rivier te dicht naderen, kan hoogwater schade berokkenen. De natuur ondervindt van hoogwater geen nadeel – zij kent alleen dynamiek.
Een van de oorzaken van grootschalige overstromingen in geval van hoogwater (zie foto's en overstromingskaart) is de duidelijk teruggelopen waterretentie in het Rijnstroomgebied en in de hoofdstroom van de Rijn zelf. Een ontwikkeling die we grotendeels aan onszelf te wijten hebben.
De landen in het Rijnstroomgebied voeren sinds 1995 een gezamenlijk beleid van integrale overstromingspreventie en -bescherming, teneinde mogelijke overstromingsschade en risico's te reduceren (een algemener woord hiervoor is ''overstromingsrisicobeheer''). De ICBR heeft in 2007 de opdracht gekregen om de gecoördineerde implementatie van de ''EU-Richtlijn over overstromingsrisico's (ROR)'' in het Rijnstroomgebied te ondersteunen, zoals ze dat ook doet bij de KRW (zie resultaten hier). De noodzakelijke acties waren een onderdeel van het Actieplan Hoogwater en worden nu ook uitgelegd in het internationaal overstromingsrisicobeheerplan en het programma ''Rijn 2040''. Voorbeelden van belangrijke gezamenlijke grensoverschrijdende maatregelen zijn:
hoogwater er altijd al is geweest en er ook altijd zal zijn?
Variërende waterstanden en hoogwater horen erbij in een natuurlijke kringloop.