Scheepvaart

De Rijn is een van de voornaamste internationale waterwegen ter wereld en de belangrijkste scheepvaartweg van Europa. De totale Rijnvaart, d.w.z. de scheepvaart over de bevaarbare Rijn tussen Rheinfelden in Zwitserland en de Noordzee, bedraagt meer dan 300 miljoen ton per jaar. Over de zogenaamde traditionele Rijn tussen Rheinfelden en de Duits-Nederlandse grens wordt bijna 200 miljoen ton vervoerd.

Vergeleken met andere transportsystemen is de binnenscheepvaart tamelijk milieuvriendelijk, desalniettemin draagt de binnenvaart nog steeds direct en indirect bij tot de verslechtering van de ecologische toestand en de waterkwaliteit van de Rijn. De ministers van de Rijnoeverstaten die bevoegd zijn voor de bescherming van de Rijn hebben de ICBR daarom in 2007 de opdracht gegeven om samen met de Centrale Commissie voor de Rijnvaart voorlichting aan te bieden over de risico’s van nog steeds voorkomend (zie onderstaande figuur), opzettelijk en onopzettelijk verlies van verontreinigende stoffen uit de binnenvaart.

De omgang met en de verwijdering van afval moeten aan strikte regels voldoen, die het gebruik van adequate infrastructurele voorzieningen op nationaal niveau voorschrijven. De verschillende partijen die bij de waterweg betrokken zijn, moeten echter ook aan enkele specifieke regels (CDNI; zie filmpje) voldoen om:

• de afvalpreventie te bevorderen;
• het afval door speciale ontvangstinrichtingen langs het vaarwegennet te laten innemen;
• een geschikte financiering te voorzien volgens het principe van “de vervuiler betaalt”;
• de controle te vereenvoudigen op de naleving van het lozingsverbod van het desbetreffende afval in het oppervlaktewater.

Andere gevolgen van de scheepvaart zijn de inwerking van golfslag op de levensgemeenschappen aan de oever, het ontstaan van kolken door scheepsschroeven, hetgeen leidt tot kunstmatige vertroebeling van het water en resuspensie van sediment, en de verspreiding van uitheemse planten- en diersoorten. Van de monding in de Noordzee bij Rotterdam tot Bazel/Rheinfelden zijn er over ca. 800 km waterbouwkundige maatregelen uitgevoerd in de Rijn om de rivier bevaarbaar te maken voor grote schepen.

De aanpassing van de Rijn voor de scheepvaart en de opwekking van hydro-elektriciteit heeft de uiterwaarden, die fungeren als natuurlijk overstromingsgebied, sinds het midden van de negentiende eeuw doen slinken tot 15 procent van hun oorspronkelijke omvang en de ecologische passeerbaarheid beperkt.